陆游,字务观,号放翁,越州山阴人。南宋文学家、史学家、爱国诗人。
他与杨万里、尤袤、范成大并称南宋“中兴四大诗人。

01、出身名门,自幼聪慧
陆游是越州山阴人,他出身名门望族、江南藏书世家。
1125年十月十七日,父亲陆宰奉诏入朝述职,偕夫人唐氏由水路进京,于淮河舟上喜得第三子,取名陆游。

陆游自幼聪慧过人,先后师从毛德昭、韩有功、陆彦远等人,他读书过目不忘,理解能力很强。
陆游十二岁即能为诗作文,因长辈有功,以恩荫被授予登仕郎之职。

02、被秦桧嫉恨,仕途不畅
1153年,陆游进京临安参加锁厅考试,陆游文章字字珠玑,主考官陈子茂阅卷后取为第一。

因秦桧的孙子秦埙位居陆游名下,秦桧大怒,欲降罪主考,陆游未中弟。

1154年,陆游参加礼部考试,秦桧指示主考官不得录取陆游。从此陆游被秦桧嫉恨,仕途不畅。

03、与唐婉悲剧爱情
陆游和表妹唐婉两小无猜,青梅竹马,他们一起弹琴论诗文……陆游的母亲觉得他们很般配。

陆家送给唐家一支凤钗,19岁的陆游和唐婉成亲了,他们恩爱无比,琴瑟和鸣。

看着小两口整天吟诗作对,陆母又担心儿子丢了志气,陆母总觉得唐婉妨碍儿子上进,母亲就逼着他休妻。

陆游拗不过母亲,唐婉改嫁到另一处豪门,陆游续娶另一位大字不识的女子。

十年后,陆游实在压抑不住相思之情,到他和唐婉常去的公园旧地重游,没有想到在这里碰到了唐婉和她的丈夫赵士程。

看到曾经的爱人和别人在一起,他悲恨交加,借着酒劲在公园墙壁写下《到此一游.钗头凤版》:

红酥手,黄縢酒,满城春色宫墙柳。东风恶,欢情薄。一怀愁绪,几年离索。错,错,错。

春如旧,人空瘦,泪痕红浥鲛销透。桃花落,闲池阁。山盟虽在,锦书难托。莫,莫,莫。

唐婉看到陆游的词后,悲痛万分,她也给陆游回题一词。
世情薄,人情恶,雨送黄昏花易落。晓风干,泪痕残。欲笺心事,独语斜栏。难,难,难。

人成各,今非昨,病魂常似秋千索。角声寒,夜阑珊。怕人寻问,咽泪装欢。瞒,瞒,瞒。
唐婉回到家后,郁郁寡欢,不久得病,香消玉殒。他们的爱情可谓悲剧!

04、任京官积极进言,受高宗器重
1155年,秦桧病逝,陆游初入仕途,任福州宁德县主簿,不久,调入京师,任敕令所删定官。

陆游进入朝中后,应诏上策,进言“非宗室外戚,即使有功,也不应随意封加王爵”。
高宗酷爱珍稀玩物,陆游认为他这样做亏损圣德,建议皇帝严于律己。

1161年,陆游以杨存中掌握禁军过久,权威日盛,多有不便,进谏罢免杨存中。
高宗采纳,降杨存中为太傅、醴泉观使,升陆游为大理寺司直兼宗正簿,负责司法工作。

05、上疏孝宗,被贬为镇江府通判
1162年,宋孝宗赵昚即位,任命陆游为枢密院编修官,赐进士出身。
陆游上疏,建议整饬吏治军纪、固守江淮、徐图中原。

当时孝宗在宫中取乐,并未重视,陆游得知后告诉大臣张焘。希望他能够劝诫孝宗。
张焘入宫质问孝宗,孝宗非常生气,遂罢陆游为镇江府通判。

05、结识张浚,受欣赏
1163年,宋孝宗以张浚为都督,主持北伐。陆游上书张浚,建议早定长远之计,勿轻率出兵。

张浚派大将李显忠、邵宏渊领兵出击,收复灵壁、虹县,进据符离,因李邵不睦,宋军大败,张浚上疏领罪,被贬为江淮宣抚使。

1164年春,陆游在镇江任上结识张浚,献策出师北伐,张浚赞扬为“志在恢复”。

06、多次上疏孝宗,被贬
“隆兴和议”签成前,陆游上书东西两府,进言说:“江东之地,自吴国以来,莫不以建康为都城。
临安频临大海,运粮不便,且易受意外袭击,皇上驻扎临安,只能作为权宜之计。

合约签订之后,皇上应驻扎建康、临安,金朝来使,或到临安、或到建康,这样可以争取时间建都立国,而不令金朝生疑。”

当时龙大渊、曾觌掌权,陆游就对枢密使张焘说:“曾觌、龙大渊利用职权,广结私党,迷惑朝廷,今日不除,后患无穷。”

张焘闻言奏报朝廷,孝宗大怒,贬陆游为建康府通判。
1165年,陆游调任隆兴府通判。有人进言陆游“结交谏官、鼓唱是非,力说张浚用兵”,朝廷即罢免了陆游的官职。

07、任夔州通判,发布《夔州劝农文》
1169年十二月,朝廷征召已赋闲四年的陆游,任为夔州通判,主管学事兼管内劝农事。
在农事上,陆游发布了《夔州劝农文》,劝谕和指导农民搞好农业生产,成效显著。

夔州自古就是少数民族聚居地,自然条件落后、很多没有土地的百姓,过着男人狩猎、女子采樵的生活。
在《夔州劝农文》中,陆游对政府和百姓都提出了具体的措施。

希望政府不收刮民财,不增加官司,不伤民力,不占农时,给百姓创造安居乐业的生产条件。
希望百姓勤勤恳恳,抓紧农业生产,争取农业丰收。短短几年农业生产得到大发展,人民安居乐业。

08、任幕府,作《平戎策》
1171年,王炎宣抚川、陕,驻军南郑,召陆游为干办公事,陆游得书甚为欣喜。
他只身前往南郑,与张季长、阎苍舒、范西叔、高子长等十余人同在南郑幕府任职。

王炎委托陆游草拟驱逐金人、收复中原的战略计划,陆游作《平戎策》。
他提出“收复中原必须先取长安,取长安必须先取陇右;积蓄粮食、训练士兵,有力量就进攻,没力量就固守。

陆游到王炎的军幕后,常到骆谷口,仙人原,定军山等前方据点和战略要塞,并到大散关巡逻。
当时吴璘之子吴挺代父掌兵,骄傲放纵、多次因微小过失杀人,王炎不敢得罪。

陆游建议用吴玠之子吴拱代替吴挺掌管兵权。王炎认为“吴拱胆怯、缺少智谋,遇到敌人必败”,
陆游反驳说:“吴挺遇敌,又怎能保证他不败?如果吴挺立有战功,更难驾驭。”

至韩侂胄北伐时,吴挺之子吴曦叛敌,陆游的话果然得到验证。
十月,朝廷否决北伐计划的《平戎策》,调王炎回京,幕府解散。

出师北伐的计划也毁于一旦,陆游感到无比的忧伤。他写下了《金错刀行》:
黄金错刀白玉装,夜穿窗扉出光芒。
丈夫五十功未立,提刀独立顾八荒。
京华结交尽奇士,意气相期共生死。

千年史策耻无名,一片丹心报天子。
尔来从军天汉滨,南山晓雪玉嶙峋。
呜呼!楚虽三户能亡秦,岂有堂堂中国空无人?

09、蜀州任上,组织考试和阅兵
1172年,陆游被任为成都府路安抚司参议官,陆游骑驴入川,颇不得志。陆游到蜀州后,很快被这里宁静的自然风光和淳朴的民风所吸引。

罨画池园内湖光潋滟,莲荷接天,古木苍翠,修竹成林,曲折幽深。湖上的堤桥、湖畔的亭台楼阁,都点缀得恰到好处。

陆游用诗抒写自己喜悦的心情,和朋友们一起分享。到蜀州不久,陆游便赋诗一首寄给成都的友人:

流落天涯鬓欲丝,年来用短始能奇。
无材藉作长闲地,有懑留为剧饮资。
万里不通京洛梦,一春最负牡丹时。
襞笺报与诸公道,罨画亭边第一诗。

1174 年2月,嘉州任职几个月的陆游又调回蜀州任通判。3月,参知政事郑闻出任四川宣抚使。
陆游新官上任,信心满满,他给郑闻写信,建议郑闻组织出兵北伐,还给出了种种策略。陆游的建议没有被采纳。

5月,陆游组织州考,一位叫做杨鉴的考生取得了第一名,得到了参加秋试的资格,于是陆游又给他写了一首诗以资鼓励。

8月,陆游还在蜀州组织过一次阅兵,他穿上戎装,两年前的戎马生活,仿佛又展现在眼前:

南郑前线,纵马由缰,往来倥偬;仙人关前,身裹铁衣,挺枪伫立,防敌侵袭;渭河平原,血色茫茫……

年近50岁的陆游,精神抖擞,威风凛凛,站在观礼台上。
阅兵场上,顿时号角齐鸣,战鼓咚咚,旌旗飘扬。仪兵队在阅兵场绕行三圈之后,随街市游行。

观看的人们前挤后拥,随仪兵队前行奔走,陆游激情澎湃,有感而发写下《成都大阅》:
千步球场爽气新,西山遥见碧嶙峋。
令传雪岭蓬婆外,声震秦川渭水滨。

旗脚倚风时弄影,马蹄经雨不沾尘。
属櫜缚裤毋多恨,久矣儒冠误此身。

10、与范成大成莫逆之交,被弹劾
1175年,范成大由桂林调至成都,任四川制置使,举荐陆游为锦城参议。
范成大统帅蜀州,陆游为参议官,二人以文会友,成莫逆之交。

求和派弹劾陆游,说他的形象有损官家威严。范成大迫于压力,将陆游免职。

陆游回家后就病倒了,那一夜,陆游写下《病起书怀》:
病骨支离纱帽宽,孤臣万里客江干。
位卑未敢忘忧国,事定犹须待阖棺。

天地神灵扶庙社,京华父老望和銮。
出师一表通今古,夜半挑灯更细看。

陆游自号“放翁”,进行反击。他就在杜甫草堂附近浣花溪畔开辟菜园,躬耕于蜀州。

1177年六月,范成大奉召还京,陆游送至眉州,恳请范成大回朝后劝皇帝“先取关中次河北”、“早为神州清虏尘”。

11、任江西常平提举,平仓赈灾,被弹劾
1178年,陆游诗名日盛,受到孝宗召见,1179年秋,陆游被任为江西常平提举,主管粮仓、水利事宜。
次年,江西水灾,陆游号令各郡开仓放粮,并亲自“榜舟发粟”。同时上奏朝廷告急,请求开常平仓赈灾。

十一月,陆游奉诏返京,给事中赵汝愚借机弹劾陆游“不自检饬、所为多越于规矩”,陆游忿然辞官,重回山阴。

陆游空怀报国之心却无法为国效力,非常苦恼写下《卜算子咏梅》:
驿外断桥边,寂寞开无主。已是黄昏独自愁,更著风和雨。

无意苦争春,一任群芳妒。零落成泥碾作尘,只有香如故。
诗人以梅寄志,以梅花的坚韧表现自己始终不渝的爱国志向。

12、任严州知州,造福百姓
1186年,陆游闲居山阴五年之后,朝廷才重新起用他为严州知州。
陆游入京向孝宗辞行,当时陆游诗名大胜,孝宗于延和殿勉励陆游说:“严陵山青水美,公事之余,卿可前往游览赋咏。”

陆游来到严州,正逢丙午饥荒,民不聊生,惨景目不忍睹。
看到这种情形,陆游心急如焚。他布衣草鞋,轻车简从,进村入户,访贫问苦,体察民情,与官员百姓共商抗击饥荒的大计。

他先后两次具文呈报朝廷,详细陈述严州饥荒情况,请求朝廷准予免除严州六县的租赋徭役,同时发放州县义仓粮食救济灾民。

在严州任职期间,陆游还十分重视农桑,采取减免税赋、扶贫济困等多项措施,大力发展农业生产。

他制定实施廉政举措,启用贤能之士,深得百姓爱戴。

闲暇之余,陆游整理旧作,命名为《剑南诗稿》。
13、上疏光宗,被弹劾
1188年七月,陆游任满,朝廷升为军器少监,掌管兵器制造与修缮,再次进入京师。
1189年二月,孝宗禅位于赵惇(宋光宗),陆游上疏,提出治理国家、完成北伐的系统意见。

建议“减轻赋税、惩贪抑豪”;“缮修兵备搜拔人才”,“力图大计”,以恢复中原。
1190年,陆游升为礼部郎中兼实录院检讨官,再次进言光宗广开言路、慎独多思,并劝告光宗带头节俭,以尚风化。

由于陆游“喜论恢复”,谏议大夫何澹弹劾陆游之议“不合时宜”,主和派也群起攻之,朝廷最终以“嘲咏风月”为名将其削职罢官。
陆游再次离开京师,悲愤不已,自题住宅为“风月轩”。

13、修史书,与韩侂胄合作
1202年,陆游被罢官十三年后,朝廷诏陆游入京,担任同修国史、实录院同修撰一职,
主持编修孝宗、光宗《两朝实录》和《三朝史》,并免去上朝请安之礼,不久陆游兼任秘书监。

编修国史其间,因韩侂胄主张北伐,陆游大力赞扬和支持,陆游应韩侂胄之请,为其作记题诗,勉励韩侂胄抗击外侮,为国立功。

1203年四月,国史编撰完成,宁宗升陆游为宝章阁待制,陆游遂以此致仕,时年七十九岁。

14、与辛弃疾交往密切
1203年五月,陆游回到山阴,浙东安抚使兼绍兴知府辛弃疾拜访陆游,二人促膝长谈,共论国事。
1204年,辛弃疾奉召入朝,陆游作诗送别,勉励他为国效命,协助韩侂胄谨慎用兵,早日实现复国大计。

1206年,韩侂胄请宁宗下诏,出兵北伐,陆游闻讯,欣喜若狂。
宋军准备充分,出师顺利,先后收复泗州、华州等地。

但韩侂胄用人失察,吴曦等里通金朝,按兵不动,图谋割据。
陆游诗翰多次催促,吴曦不理。不久,西线吴曦叛变,东线丘崈主和,韩侂胄日益陷于孤立。
15、北伐失败,陆游病重离世
1207年十一月,史弥远发动政变,诛杀韩侂胄,遣使携其头往金国,订下“嘉定和议”,北伐宣告彻底失败。
陆游听到这些不幸的消息,悲痛万分。1209年秋,陆游忧愤成疾,入冬后,病情日重,遂卧床不起。

1210年1月26日,陆游与世长辞,享年八十五岁。临终之际,陆游留下绝笔《示儿》作为遗嘱:

死去元知万事空,但悲不见九州同。
王师北定中原日,家祭无忘告乃翁。

16、文学成就卓著
陆游一生创作诗歌9300余首,著有《剑南诗稿》传世。他的诗词大多抒发爱国之情,代表性的作品有:
《示儿》《十一月四日风雨大作》《书愤》《关山月》、《冬夜读书示子律》《渔家傲》等。

《十一月四日风雨大作二首》
风卷江湖雨暗村,四山声作海涛翻。
溪柴火软蛮毡暖,我与狸奴不出门。

僵卧孤村不自哀,尚思为国戍轮台。
夜阑卧听风吹雨,铁马冰河入梦来。

《书愤二首》
白发萧萧卧泽中,只凭天地鉴孤忠。
厄穷苏武餐毡久,忧愤张巡嚼齿空。
细雨春芜上林苑,颓垣夜月洛阳宫。
壮心未与年俱老,死去犹能作鬼雄。

《谢池春·壮岁从戎》
壮岁从戎,曾是气吞残虏。
阵云高、狼烽夜举。
朱颜青鬓,拥雕戈西戍。
笑儒冠、自来多误。

功名梦断,却泛扁舟吴楚。
漫悲歌、伤怀吊古。
烟波无际,望秦关何处。
叹流年、又成虚度。

《秋夜将晓出篱门迎凉有感》其二:
三万里河东入海,五千仞岳上摩天。
遗民泪尽胡尘里,南望王师又一年。

《诉衷情·当年万里觅封侯》
当年万里觅封侯,匹马戍梁州。
关河梦断何处?尘暗旧貂裘。
胡未灭,鬓先秋,泪空流。
此生谁料,心在天山,身老沧洲。

《关山月》
和戎诏下十五年,将军不战空临边。
朱门沉沉按歌舞,厩马肥死弓断弦。
戍楼刁斗催落月,三十从军今白发。

笛里谁知壮士心,沙头空照征人骨。
中原干戈古亦闻,岂有逆胡传子孙!
遗民忍死望恢复,几处今宵垂泪痕。

陆游的诗歌也描写田园风光、日常生活。《游山西村》一诗,其中“山重水复疑无路,柳暗花明又一村”,成为广泛流传的名句:

莫笑农家腊酒浑,丰年留客足鸡豚。
山重水复疑无路,柳暗花明又一村。
箫鼓追随春社近,衣冠简朴古风存。
从今若许闲乘月,拄杖无时夜叩门。

陆游是个好父亲,曾写下《冬夜读书示子聿》,勉励儿子读书:
古人学问无遗力,少壮工夫老始成。
纸上得来终觉浅,绝知此事要躬行。

陆游的《南唐书》“简核有法”史评色彩鲜明,具有很高的史料价值。
陆游一生经历感情受挫,宦海沉浮,始终不忘收复山河,屡次上书建议北伐,屡次碰壁,最后把一腔爱国之情化成一首首感人肺腑的诗篇。
网友评论